ریحانه الزهرا

شبهه:با توجه به آیه 36 سوره احزاب خداوند می فرماید هیچ انسانی در مقابل امر پیامبر اختیاری ندارد و پیامبر حق تصرف در زندگی انسان ها را دارد؟؟
✅برای پاسخ به این شبهه ابتدا باید مقدمه ای را بیان کنیم:
?قضاء در انسان به دو دسته تقسیم می شود قضاء تشریعی و قضاء تکوینی. قضاء تشریعی مربوط به فعل تشریعی خداوند است که در ارتباط با انسان و موجودات دیگر چون انسان مطرح می شود و از این جهت دایره آن محدودتر از قضاء تکوینی می باشد. مقصود از قضاء تشریعی این است که حکم افعال بشر از نظر احکام تکلیفی و وضعی به مشیت و اراد الهی باز می گردد و فقط خداوند است که حق تشریع دارد. در مقابل قضاء تکوینی درباره افعال انسان بدین معنا می باشد که خداوند قدرت و توانایی انتخاب و انجام دادن کارها را به اندازه ای محدود و معین به انسان داده است و قضای تکوینی به معنای فرمان تکوینی خداوند به اجرا این اندازه هاست.
?حال با این مقدمه به سراغ توضیح مفاد آیه «وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْرًا أَنْ يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ ۗ وَمَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا مُبِينًا»(احزاب/36)[1] در شبهه می رویم،علامه طباطبایی در تفسیر المیزان اینگونه می فرمایند که:« سياق، شهادت مى دهد بر اينكه مراد از قضاء، قضاء تشريعى، و گذراندن قانون است، نه قضاء تكوينى، پس مراد از قضاى خدا، حكم شرعى او است كه در هر مساله اى كه مربوط به اعمال بندگان است مقرر داشته، و بدان وسيله در شوونات آنان دخل و تصرف مى نمايد، و البته اين احكام را به وسيله يكى از فرستادگان خود بيان مى كند.و اما قضاى رسول او، به معناى دومى از قضاء است، و آن عبارت است از اينكه رسول او به خاطر ولايتى كه خدا برايش قرار داده، در شانى از شوون بندگان، دخل و تصرف كند، همچنان كه امثال آيه «النَّبِيُّ أَوْلى بِالْمُؤْمِنينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ»(احزاب آیه6) از اين ولايت كه خدا براى رسول گرامى اسلام قرار داده خبر مى دهد.»[2]
?اگر به سیاق آیه توجه شود هم این آیه در مورد قضای الهی صحبت کرده است و هم در مورد قضای رسول خدا اما این مسئله مشخص است که مراد از قضاء رسول خدا تصرف در شأنی از شوون مردم است نه جعل حکم تشریعی که مختص خداوند است، شأن جعل حکم مختص خداوند است و رسول خدا تنها بیان کننده وحی اوست پس منظور از آیه بی اختیار بودن انسان نیست بلکه منظور تصرف در شأنی از شوون مردم می باشد.
?پی نوشت:

[1]. «هیچ مرد و زن با ایمانی حق ندارد هنگامی که خدا و پیامبرش امری را لازم بدانند، اختیاری (در برابر فرمان خدا) داشته باشد؛ و هر کس نافرمانی خدا و رسولش را کند، به گمراهی آشکاری گرفتار شده است!»

[2]. طباطبایی، محمد حسین، الميزان فى تفسير القرآن، ج 16، ص321.