ریحانه الزهرا

فروش چکی و مدت دار در بازار یکی از کارهای مرسومی است که معمولا بازاریان انجام می دهند، یا حتی بازاریان میان خود به قرض و دست‌گیری از یکدیگر در زمان سختی و مشکلات می پردازند لذا دیون میان افراد گاهی بصورت اختیاری می شود مانند قرض، جنس فروخته شده در بیع سلم (پیش فروش)، ثمن در معامله نسیه، اجرت اجاره، مهریه زن…
بر این اساس بدهی میان افراد را می توان به دو صورت در نظر گرفت:
دین حال: منظور آن دینی است که برای بازپرداخت آن زمان تعیین نشده است؛ یعنی طلبکار هر لحظه حق مطالبه آن را دارد.
دین موجل: منظور دینی است که برای پرداخت آن زمان مشخصی تعیین شده است و لذا طلبکار در هر زمانی که بخواهد، حق مطالبه ندارد.
یکی از احکام دین موجل این است که طلبکار هر زمانی که بخواهد نمی تواند طلب خود را از بدهکار طلب کند و باید تا فرا رسیدن زمان آن صبرکند.

اما گاهی حکم دین موجل  تغییر کرده و طلبکار می تواند زودتر از موعد طلب خود از بدهکار طلب کند:

در صورت مرگ مدیون:
با مرگ مدیون، حتی دین مؤجل هم حال می‌شود؛ یعنی اینکه اگر مدیون زنده می­‌بود، لازم نبود الآن بدهی­‌اش را بپردازد. ولی به محض فوت، ورثه باید تمام بدهی­‌ها، اعم از حال و مؤجل را بپردازند و هیچ یک بر دیگری تقدم ندارد؛ زیرا همگی حال هستند. [1]

نکته: با مرگ طلبکار دین موجل حال نمی گردد بلکه با مرگ طلبکار، ورثه او باید منتظر باشند تا دین مؤجل، حال گردد و زودتر حق مطالبه از مدیون را ندارند.

سوال: بدهكار در برابر طلبكارى كه فوت شده است چه وظيفه‌اى دارد؟
جواب: وظيفه او اين است كه بدهكارى خود را به ورثه ميّت به نسبت ارثى كه مى‌برند بپردازد و يا اگر ميّت وصى عادلى دارد، به او بپردازد. [2]

پی‌نوشت:
1). آیت الله خامنه‌ای، رساله آموزشی، ج2، درس 71، بحث دین.
2). آیت الله خامنه‌ای، استفتائات، دین و قرض.