ریحانه الزهرا

مهر نماز از چه زمانی رایج شده است؟ آیا در زمان حضرت محمد(ص) هم، مهر استفاده می شد؟ آیا آیه ای در قرآن هست که بر نماز خواندن با مهر دلالت کند؟

پاسخ
در مورد چیزهایی که سجده بر آنها صحیح است، پیروان مذهب شیعه به پیروی از ائمه اطهار “علیهم السلام” که آگاهترین افراد بعد از حضرت رسول (ص) به معارف الهی و اسلامی هستند، معتقدند که: باید بر زمین و چیزهای غیر خوراکی که از زمین می روید (مانند چوب و برگ درخت) سجده کرد.

حضرت امام جعفر صادق (ع) می فرماید:

“السُّجُودُ لَا یَجُوزُ إِلَّا عَلَی الْأَرْضِ أَوْ عَلَی مَا أَنْبَتَتِ الْأَرْضُ إِلَّا مَا أُکِلَ أَوْ لُبِسَ ” [1]  

در روایتی مشهور از پیامبر گرامی اسلام (ص) که در منابع روایی اهل تسنن وارد شده نقل شده که: “و جعلت لی الارض مسجداً و طهوراً” [2]   یعنی “زمین برای من سجده گاه و مایه پاکی و طهارت قرار داده شد.”

تا اینجا اختلاف چندانی بین فرق اسلامی نیست، تفاوت اینجا است که آیا کلمه “ارض” که به معنی “زمین” می­باشد شامل فرش و یا لباسی که بر آن نهاده شود می­باشد، تا سجده بر آنها نیز صحیح باشد یا نه، پیروان اهل سنت معتقدند که بله بر فرش و لباس نیز عنوان زمین صدق می­کند و سجده بر آنها جایز است. البته در صحیح بخاری بابی است که در آن روایاتی را ذکر کرده است که بعضی از اصحاب پیامبر صلی الله علیه و آله که به خاطر حرارت آفتاب نمی توانستند پیشانی را وقت نماز روی زمین مسجد بگذارند از حضرت اجازه خواستند که گوشه لباسشان را بین پیشانی و زمین قرار دهند تا از حرارت زمین در امان باشند. حضرت اجازه نداد. برای همین مقداری از خاک را در مشت می گرفتند و قبل از سجده رفتن زیر پیشانی می ریختند. و روایات دیگری که در دیگر کتب اهل سنت آمده است. [3]

اما شیعه طبق تعالیم اهل­بیت(ع) معتقد است که لباس و فرش و مانند اینها از مصادیق روایت نبوی نیست، چون بر اینها عنوان زمین صدق نمی کند. و به همین علت سجده بر قطعه ای گلین یا سنگی که بدون شک عنوان زمین بر آنها صدق می کند را تجویز می کنند و مهر چیزی غیر از این نیست. اما اینکه استفاده از مهر از چه زمان آغاز شد؟ هر چند تاریخ دقیق آن معلوم نیست اما مسلماً ائمه معصومین(ع) بر این کار صحه گذاشته اند. روایات و شواهد بر این معنا در کتب فقهی و روایی ذکر شده است، مثلاً امام سجاد و امام صادق علیهما السلام کیسه هایی از خاک و تربت سیدالشهداء علیه السلام داشتند و بر آن سجده می کردند [4]   و بر سجده بر تربت، فضایل و ثواب هایی را بیان نمودند. [5]  بنابراین بحث در این نیست که آیا سجده بر مهر و خاک صحیح است یا خیر بلکه بحث در این است که آیا سجده بر فرش و لباس صحیح است یا خیر؟

[1] وسائل الشیعه، ج5،  باب أنه لا یجوز السجود بالجبهه .

[2] صحیح بخاری، 1/91 کتاب تیمم، حدیث 2.

 [3] مسند احمد:3/327، حدیث جابر، سنن بیهقی:1/439 و کنز العمال7/465، شماره حدیث 19810و سنن بیهقی:1/105 .

[4] وسائل‏الشیعة ج : 5 ص : 366 حدیث6808 .

[5] همان، ص : 366 حدیث 6806 .   

       منبع :پایگاه اطلاع رسانی حوزه