ریحانه الزهرا

در فضای مجازی نسبت به حکمت‌های نماز و روزه شبه شده: اگر نماز و روزه حکمت دارد، پس چرا نباید زن در ایام حیض نماز بخواند و روزه بگیرد؟

پاسخ اجمالی: اساس اسلام و دستورات الهی بر مبنای آسان گیری و بدون مشقت بودن آن اعمال برای بشر است؛ بر این اساس، هر گونه حکم مشقت بار را از دوش انسان بر می‌دارد. زن در هنگام عادت ماهیانه چون کسب طهارت برایش مشقت دارد، خداوند حکم نماز و روزه را از آنان برداشته است.

پاسخ تفصیلی:
به طور کلی دستورات الهی برای پاک کردن انسان از بدی ها و نیل او به سعادت و طهارت است، لذا مبنای الهی بر تخفیف و آسان گرفتن است. چنان‌که قرآن کریم تاکید می فرماید: «يُريدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَ لا يُريدُ بِكُمُ الْعُسْر[بقره / 185] خداوند، راحتى شما را مى‏‌خواهد، نه زحمت شما را» یعنی کل دستورات الهی سهل و آسان است و هرگز انسان را به مشقت نمی‌اندازد، لذا هیچ دستورمشقت آوری در اسلام وجود ندارد؛ حتی دستورات اولیه را که قرار داده مانند غسل، وضو، روزه و… آن‌ها را مشروط به عدم مشقت کرده و گفته است هرگاه باعث مشقت طافت فرسا شوند و انسان را به عسر و حرج بیاندازند، از گردن انسان ساقط شده و دیگر واجب نیستند. 

بر همین اساس در مباحث متعددی برای فرائض اسلامی مثل غسل، نماز و روزه تخفیفاتی قائل شده است از جمله: تبدیل شدن غسل جنابت و مانند آن به تیمم در صورت ضرر داشتن اب برای بدن؛ تخفیف در نماز و روزه مسافر؛ تخفیف در روزه زن باردار یا شیرده؛ برداشتن روز برای کسی که روزه برای او ضرر دارد و…

بر همین اساس خداوند متعال برای بانوان حائض نه تنها تخفیفاتی در نماز و روزه آنان در نظر گرفته، بلکه نسبت به همسران آنان با توجه به مشقتی در بحث حیض وجود دارد، چنین دستور می‌دهد: «هُوَ أَذىً فَاعْتَزِلُوا النِّساءَ فِي الْمَحيضِ وَ لا تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّى يَطْهُرْن[بقره / 222] آن رنجى است (براى زنان) در آن حال، از مباشرت آنان دورى كنيد و با آنان نزديكى نكنيد تا آنكه پاك شوند» حیض یا ایام عادت ماهیانه، گرچه نشانه سلامت زن هست، ولی زن در آن ایام دچار نوعی نقاهت و ضعف جسمانی و کمردرد می شود.

از طرفی در صورت شستشوی آن عضو و تماس آب با آن، امکان آلودگی دارد، از این رو زنان در آن ایام شرایط صحت نماز را ندارند، لذا هم به دلیل نجاست و آلودگی اعضای تناسلی آنان و هم به خاطر کسالت و بیماری آنان، خدا در حق آنان لطف کرده و نماز را از آنان برداشته است.
شهید مطهری(ره) راین باره می‌نویسد: «از نظر اسلام، زن حائض حكم یك انسان به اصطلاح «محدث» یعنی انسان فاقد وضو و غسل را دارد كه در آن حال، از نماز و روزه محروم است، زیرا حیض مانند جنابت، خواب، موجب حدث‌ است كه مثل حدث سایر افراد یعنی مثل حدث آقایان با غسل مرتفع می‌گردد.»[1]

خون‌ریزی ماهیانه زن یك نوع حرج و زحمت است و به دلیل پدید آمدن همین وضعیت روانی خاص، زن نمی تواند در حال نماز توجه دقیق و آرامش و طمانینه و طهارت لازم را داشته باشد، در حالی كه نماز گفتگوی بنده و راز و نیاز او با خدا است كه باید در نهایت دقت و آرامش و طهارت انجام گردد، و بر همین اساس است كه از نظر بینش اسلام زن آزاد است كه به وسیله ذكر و دعا رابطه اش را با خداوند حفظ كند مثلا در روایات آمده: «وقت نماز، ‌خود را پاكیزه نموده، وضو گرفته رو به قبله بنشینند و به دعا و مناجات با خداوند بپردازند، به این ترتیب كاستی ارتباط معنوی با خداوند در این ایام جبران می گردد.»[2]

در نتیجه: تخفیف در نماز یا روزه زن حائض بر مبنای آسان و بدون مشقت بودن احکام اسلامی است که در موراد متعدد تخفیفات شایسته‌ای ارائه شده، اما از طرف دیگر راه کارهای مناسبی نیز برا حفظ ارتباط معنوی با خداوند پیشنهاد شده است.
____________________________
پی‌‍نوشت
[1]. مجموعه آثار، مرتضی مطهری، انتشارات صدرا، شماره 19، ص 419.
[2]. علامه مجلسی، بحارالانوار، دار إحياء التراث العربي‏، بیروت، 1403 ق، ج 78، ص 120.