ریحانه الزهرا

در مطالب قبلی تئوری دکتر سروش در رابطه با قرآن بیان شد و مورد نقد و بررسی قرار گرفت. شواهد ایشان نیز مورد نقد و تحلیل قرار گرفت. اینک می خواهیم یکی دیگر از شواهد ایشان را بیان کنیم. دکتر سروش معتقد است چون قرآن وحی را برای زنبور به کار برد، وحی پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) نیز مانند وحی زنبور است. او در این رابطه چنین می‌نویسد: «آنكه به حقيقت سخن می گويد محمد(صلی‌الله‌علیه‌وآله) است كه كلامش از فرط قرب و انس عين كلام خداوند است. مدلی از وحی كه پيامبر را ناقل و قابل محض می داند و … البته با رأی فوق ناسازگاری دارد. اما مثال راهنمای من مثال نحل قرآنی يا نخل عرفانی است. بنا به تعليم قرآن، ساختار بيولوژيك و كارخانه بيوشيميك زنبور عين وحی است كه به او می شود و خانه اش را پر از حلوا می كند. پيداست كه زنبور در اين عسل سازی موضوعيت و مدخليت دارد، نه اينكه عسل را از يك‌سو در او بريزند تا از سوی ديگر پس دهد. … و آيا اين برای متفكران آيتی نيست كه قرآن به جای طوطی از زنبور سخن می گويد و دومی نه اولی را نمودار وحی پذيری می داند؟»[1]

بررسی
سؤال ما از ایشان این است که آیا صرف به کاربردن وحی برای زنبور، دلیل بر این است که وحی پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) هم سنخ آن است؟ قرآن تنها زنبور را نمودار وحی پذیری نمی داند. در خود قرآن کاربردهای متعددی برای وحی آمده است؛ از جمله وحی به مادر موسی(ع): «وَأوحَینا إلی أمّ موسی [قصص/ 7] و به مادر موسی وحی کردیم». آیا یک محقق منصف همه کاربردهای وحی در قرآن را کنار می گذارد و یک مورد را که یک وجه شبهی با تئوری اش دارد را بر می گزیند و وحی پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) را به همان یک مورد تشبیه می کند؟

اگر برای زنبور وحی به کار رفته، معنی اش این نیست که غیر از زنبور وحی پذیر نیستند. از تفصیل و توضیح وحی در آیه مربوط به نحل معلوم می شود وحی، همه موجودات را در بر می گیرد و هر نوع هدایت تکوینی، نوعی وحی است. در واقع ساختن خانه و خوردن شهد گل ها و طی راه های هدایت پروردگار، همان هدایت تکوینی و غریزی پروردگار نسبت به زنبور است که در آیه واژه وحی برای آن به کار رفته است. این هدایت تکوینی شامل همه موجودات می شود و اختصاصی به زنبور ندارد، بنابراین وحی بر حیوانات همگانی است و اختصاصی به زنبور ندارد. به تعبیری هدایت تکوینی پروردگار شامل همه موجودات است.[2]

___________________________________________________
پی‌نوشت
[1]. نامه به آیت الله سبحانی با عنوان طوطی و زنبور، سایت رسمی دکتر سروش.
[2]. مرتضی، مطهری، وحی و نبوت، نشر صدرا، تهران، ص10.