ریحانه الزهرا

این گونه از بنفشه که کاشت آن در ایران رایج میباشد گیاهی چندساله است از جنس Viola در خانواده Violaceae (بنفشگان) بومی اروپا و شمال غرب آسیا میباشد و نام رایج آن در اکثر نقاط جهان Pansy و همچنین بنفشه سه رنگ یا بنفشه هیبرید میباشد.

بنفشه به طور طبیعی درشمال ایران می‌روید، ولی با توجه به این که امروزه به عنوان یک گل زینتی درباغچه‌ها کاشته می‌شود، می‌توان آن را دراکثر نقاط ایران مشاهده نمود.به بنفشه همچنین گل زیر برف می گویند.زیرا آن را در زمستان نیز می کارند. گل ها از محور برگ ها به صورت تکی و به ندرت به صورت جفتی ظاهر می شود. هر گل دارای 3 یا 4 گلبرگ بوده که معمولاً یک گلبرگ مهمیز دار در پایین، 1-2 عدد در کنار و 1-2 عدد در بالا قرار دارند و گل ها در آخر زمستان یا اوایل تا اواخر بهار به مقدار فراوان ظاهر می شوند. عموماً گلدهی بنفشه از اواخر زمستان یا اوایل بهار شروع می شود.

نوعی از آن که به بنفشه چهارفصل مشهور است در تمام سال گل می دهد ولی گل ریزان ( اوج گلدهی) آن در بهار و پاییز است. در Violet ها، گلدهی تحت دما و طول روز قرار می گیرد. این دسته در تابستان ( دمای بالا و طول روز بلند) رشد خوبی داشته و در پاییز شروع به گلدهی می کنند. در Viola و Pansy روزهای بلند تعداد گل را افزایش می دهد ولی در این شرایط طول میانگره ها نیز زیاد می شود. در شرایط روزکوتاه، ساقه ها کوتاه و قوی می شوند. هیچ خواب مشخصی در آنها دیده نشده است. Pansyها در طول سال می توانند گل بدهند. ولی دماهای بالای تابستان می تواند به عنوان یک عامل محدود کننده باعث کاهش رشدگیاه شود. این گیاه علفی و پایا دارای برگ هایی است که از محل مشترکی در ناحیه یقه خارج می‌شوند. برگ‌های آن قلبی شکل، دارای دمبرگ دراز و واقع بر روی سطح زمین هستند، زیرا ساقه هوایی مشخص دراین گیاه وجود ندارد. درکناره دمبرگ آن، جوانه‌های جانبی ظاهر می‌شود. گلهای آن منفرد، زیبا و به رنگ بنفش، بندرت سفید یا گلی و معطر است. دمگل‌های دراز گل که از بین دمبرگ‌ها منشاء می‌گیرند، قبل از منتهی شدن به گل، حالت خمیده شبیه عصا پیدا می‌کنند. میوه‌های بنفشه پوشینه، کروی، پوشیده از کرک ومحتوی دانه‌هایی به رنگ زرد با لکه‌ای سفید هستند. گل بنفشه سه رنگ دارای حدود دو تا سه اینچ قطر دارد و گلبرگ فوقانی کمی با هم تداخل دارند. این گیاه ممکن است تا نه سانتی متر در ارتفاع رشد نماید. این گل به صورت وحشی در نروژ فراوان است. تمام انواع بنفشه ها در کل به سرما مقاومند بنابراین بر حسب شرایط آب و هوایی در طول پاییز، زمستان یا بهار کشت می شوند. گل بنفشه آفتاب دوست است ولی چند ساعت سایه را به خوبی تحمل می کند.

بنفشه هایی که در سایه کشت می شوند گل های ریزی تولید می کنند. با گرم شدن هوا گلدهی بنفشه کم و اندازه گل کوچک می شود. اگر هوا کمی خنک باشد یا اینکه مقداری سایه باشد عمر گل بیشتر است ولی کیفیت آن به خوبی محل آفتاب نخواهد بود. Violet ها محصول گلخانه سرد بوده و بهترین رشد را در فصل های سرد سال دارند و در دمای 10-4 درجه سانتی گراد به خوبی رشد می کنند. Pansy و Viola بهترین رشد را در دمای 13-4 درجه سانتی گراد داشته و در دمای 16 درجه سانتی گراد و بالاتر رشد ضعیف و فاصله میانگره ها زیاد می شود. از لحاظ خاک، تمام گونه های بنفشه برای گلدهی مطلوب خاک مرطوب و غنی از کود حیوانی، با زه کشی کافی نیاز دارند. این گیاه نیازمند خاک مرطوب و با قابلیت تخلخل بالا (زهکش مناسب) و PH بین 5.5 تا 7.5 نیازمند است. گل بنفشه با آبیاری منظم نیاز دارد ولی آبیار بیش از حد به طوری که از گلدان سرریز شود بسیار مضر میباشد. در بنفشه فرنگی، گل ها درشت و از 3-4 گلبرگ نامنظم به رنگ های آبی، سفید، زرد و گاهی بنفش مایل به سیاه تشکیل شده که با لکه هایی از رنگ ها ی دیگر منقوش شده است و گاهی یکی از این رنگ ها به صورت غالب در آمده و تمام گل به آن رنگ دیده می شود.

به علت رنگ های بسیار متنوع، منظره زیبایی داشته و از آن به عنوان زمینه در گلکاری استفاده می شود.

موارد استفاده از بنفشه شامل تزیین زمین های مرطوب، محل های سایه گیر، تولید عطر در انواع معطر و تهیه دسته گل در انواع داری دمگل طویل می باشد. بر اساس طب سنتی ایران تمامی قسمت‌های بنفشه از جمله برگ، گل، دانه، ریشه، و سرشاخه‌های گل‌دار مصرف دارویی دارند. بنفشه مرطوب، تند، سرد واندکی تلخ است و دارای ویژگی هایی چون : ضد التهاب، خلط آور، محرک، ادرار آور (مدر)، ضد تومور، ضد رماتیسم، ملین، ضد میکروب، معرق، مسهل، تثبیت کننده دیواره مویرگ‌ها و تصفیه کننده خون است. شربت تهیه شده از دم کرده آن را برای درمان سرفه می‌توان استفاده کرد. به دلیل غنی بودن از لحاظ مواد صابونی، خلط‌آور خوبی است و باعث تقویت و استحکام خونی می‌شود. دو قاشق غذاخوری از پودر گیاه را در نیم لیتر آب جوشیده و با اضافه کردن مقداری شیر و عسل آن را مصرف می‌کنند. دم کرده بنفشه را بعد از تغلیظ به صورت کمپرس برای درمان بیماریهای پوستی می‌توان استفاده نمود. برای درمان رماتیسم می‌توان از کمپرس دمکرده گیاه بر روی موضع، روزی دوبار استفاده کرد. از پودر گیاه و آب خمیری درست می‌شود که برای بهبودی زخمها و جراحات مفید است . دانه بنفشه به مقدار ۶ تا ۱۰ گرم، اثر ملین در اطفال داشته و مصرف ۷ تا ۱۵ گرم آن در ۱۵۰ گرم آب، اثر مسهلی ملایم ظاهر می‌کند. از روغن بنفشه می‌توان برای جلوگیری از ریزش موی سر، شوره سر، خارش پوستی، زیبایی پوست، ورم لثه، سردرد و خون‌ریزی بینی استفاده کرد. به طور کلی از گیاه بنفشه می‌توان در برطرف کردن مواردی مانند (گلو درد چرکی، خشکی بینی، برفک دهان، خارش پلک، روشن کردن پوست، جوش صورت، مشکلات ادراری، اختلالات جلدی مزمن و زخم‌های ترشح‌دار) استفاده کرد. ترکیبات شیمیایی: سرشاخه های این گیاه حاوی یک اسانس روغنی و پولاکرسیترین، فلاون، یک متیل - استر، اسید سالیسیلیک و ساپونین ها، ویولین و گلوکزیدی به رنگ زرد به نام ویولاکوترسیترین می باشد. در بنفشه سه رنگ، وجود نوعی ماده کاروتنوئیدی به نام ویولاگزانتین محقق شده است. برای مصرف از طریق خوراکی، همیشه به شکل تیزان (2 قاشق غذاخوری پر از گیاه نرم شده را با نیم لیتر آب بجوشانید و بگذارید بماند) برای خیز عمومی و التهاب مخاط دستگاه تنفسی مصرف می شود. برای از بین بردن بشورات پوستی در کودکان و بزرگسالان استفاده می شود. اثر آن از طریق خوراکی با مصرف خارجی کمپرس های همین دم کرده، تقویت می شود. همچنین برای رماتیسم، بویژه رماتیسم مفاصل که با تب همراه است، مقدار ذکر شده بالا روزی دو بار مصرف شود. یکی از آفات گل بنفشه، شته ها میباشند که می توان با اسپری آب و صابون رقیق (2 اونس در هر گالن) و یا حشره کش ها آنها را دفع نمود. عارضه دیگر این گیاه “لکه برگ” (Ramularia deflectens) میباشد که یک عفونت قارچی است. علائم این بیماری شامل لکه های سیاه در لبه های برگ به دنبال پوشش سفید رنگ بر روی برگ ها میباشد. پوسیدگی ساقه، نیز به عنوان بیماری بنفشه سه رنگ شناخته می شود که از طریق قارچ و از راه خاک و کود حیوانی منتقل میشود و ممکن است منجر به از بین رفتن شاخ و برگ شده و رنگ گل کمرنگ شود و همچنین موجب چروک شدن زودرس شود. تکثیر گل بنفشه بسته به گونه از طریق بذر، قلمه، تقسیم ریشه و جدا کردن ساقه های دستک مانند(Stolon) افزایش می یابد. بذر آن را در مرداد در شاسی کاشته و سپس نشاء ها را به زمین اصلی منتقل می کنند. بذر را به صورت دست پاش می کارند و با مقداری خاک نرم یا کود دامی پوسیده می پوشانند. چون گیاهان جوان به آفتاب سوختگی حساس هستند در مکان های گرم تا زمان سبز شدن و استقرار گیاه، سایبان ایجاد می کنند. از آنجا که بنفشه سه رنگ به مرگ گیاهچه خیلی خساس است بستر کاشت و کود مورد استفاده نباید آلوده باشد. نشاء ها در پاییز به زمین اصلی منتقل شده و به فاصله حدود 20 سانتی متر کشت می شوند و در زمستان در زیر برف می مانند. گاهی در خزانه دوم کشت شده و پس از سپری شدن زمستان در فرصت مناسب به زمین اصلی منتقل می شود. هرچه نشاء ها زودتر منتقل شوند گل های درشت و بیشتری تولید می کنند. این گیاه خودگشن و گرده افشانی آن به صورت بسته گل (Cleistogamy) است. بذر آن به سرعت زیوایی خود را از دست می دهد و لازم است هرسال بذر جدید تهیه شود. در شرایطی که در اثر سرما زمین یخ بزندباید در طول زمستان روی زمین پوشانده شود و یا اینکه در اول اسفند وقتی زمین خشک شد کاشته شود. بخش هوایی گیاه به سرما مقاوم است ولی در اثر یخ زدن به ریشه ممکن است آسیب برسد. توجه : در هنگام استفاده از بنفشه ذکر این نکته ضروری است که دراثر مصرف مقادیر زیاد آن به دلیل داشتن مواد صابونی به تهوع و استفراغ منجر می‌شود.

منابع

  http://baghe86-pgu.blogfa.com/post/261/-http://davesgarden.com/guides/pf/go/54296 http://en.wikipedia.org/wiki/Pansy http://fa.wikipedia.org/wiki/بنفشه?match=en http://grahamrice.com/annuals/az/v/viola.html http://home.howstuffworks.com/define-pansy-viola.htm http://www.bachmans.com/Garden-Care/divHomePage.html http://www.violaandpansyfestival.co.uk http://www.yougrowgirl.com/2001/05/30/viola-pansy