ریحانه الزهرا

یک روز دیدم یکی از رفقام که بازاری است به بنده گفت چرا در اسلام می گویید که اگر انسان پولی به کسی قرض دهد و در مقابل سود بگیرد حرام است در حالی که همین قرض را می بینیم در مضاربه هم صورت می گیرد و طرف قرارداد در مقابل پولی که به طرف مقابل می دهد، سود دریافت می کند چطور در اولی حرام ولی در دومی جایز است.
سوال زیرکانه ای و در عین حال باکمی بی توجهی بود چون در نگاه اول به هر دو مورد سود تعلق می گیرد، اما نکته ی قابل توجه این است که در ربا به اصل پول سود تعلق می گیرد و این حرام است، در حالی که در مضاربه به سود حاصله از کسب و کار توسط طرف مقابل سود پرداخت می شود.
در رساله مراجع عظام تقلید شرایط سود در مضاربه برخلاف ربا اینگونه آمده است.
شرایط ریح (سود)
الف) سود بردن، به­‌وسیله تجارت و خرید و فروش باشد.
بنابراین اگر مالک، مالی را به زارعی دهد که با آن زراعت کند و محصول بین آن­دو تقسیم شود، مضاربه نیست. یا پولی دهد که چند رأس گوسفند بخرد تا نماء(ثمره) آن بین آن­دو تقسیم شود، مضاربه فاسد است و نماء حاصل از آن، مال صاحب مال و عامل، فقط مستحق اجرت­‌المثل است.
ب) سود هر یک از طرفین معین و مشخص باشد.
ج) ربح(سود) تعیین شده در مضاربه نباید عدد مشخصی باشد. بلکه باید به صورت کسر مشاع (یعنی درصد) باشد.
مثال: محمد ۱۰ میلیون سرمایه در اختیار علی می‌گذارد تا با آن برای او تجارت کند و از سود حاصله ۳۰% به محمد بپردازد. صحیح است. در مثال فوق اگر مبلغ مشخصی مثلاً ۳۰۰ هزار تومان به عنوان سود محمد تعیین شود که ماهانه به او پرداخت شود، باطل است.
نکته
در صورتی­ که سود به صورت کسر مشاع، مثلاً ۵% در قرارداد مشخص شده باشد، می­‌توان ماهانه به طور علی­‌الحساب، مبلغ مثلاً ۳۰۰ هزار یا ۴۰۰ هزار تومان پرداخت کرد و در انتهای قرارداد می‌توانند با هم مصالحه کنند؛ یعنی به یکدیگر ابراز کنند که به همان مبلغ ماهانه‌­ای که پرداخت می‌شد، هر دو راضی­ا‌‌ند و هیچ کدام خود را طلبکار شخص مقابل نمی‌­داند. [1]

پس اولا ربا، سود آن در اصل پول است ولی مضاربه در منفعت ایجاد شده از طریق کسب و کاری است که حاصل می شود. ثانیا سود در ربا مشخص شده است در حالی که مضاربه اینطور نیست و اگر بخواهند تعیین قیمت مشخص کنند با شرایطی خاص است.

پی‌نوشت:
1). آیت الله خامنه‌ای، رساله آموزشی، ج2، درس38 بحث مضاربه.

دوچرخ سوراری و موتور سواری را می توان یکی از مفرح ترین ورزش های انفرادی به شمار می آید که در کنار ورزش و تفریح، تاثیر بسیاری نیز در حفظ محیط زیست و آلوده نکردن هوا دارا می باشد. اما نکته ی قابل تامل استفاده‌ی بانوان از دوچرخه در اماکن عمومی است که سوالات بسیاری را به خود وا داشته است که دوچرخ سواری یا حتی موتورسواری در اماکن عمومی برای زنان جایز است یا خیر؟
مسلماً خود دوچرخ سواری و موتورسواری به خودی خود حرام نیست، اما باتوجه به این‌که در برخی از موقعیت‌های زمانی و مکانی، موتور سواری و دوچرخه سواری براى دختران و بانوان در مجامع عمومى، موجب جلب نظر مردان می‌شود و منافى با عفت بانوان است، لازم است در چنین موقعیت‌هایی ترک شود و در صورتى که در منظر نامحرم نبوده و یا خوف فساد و فتنه نباشد، فى نفسه اشکال ندارد.

در روایتی پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله وسلم)می فرمایند:
«خانم‌ها نباید در وسط جاده حرکت کنند، فقط می‌توانند در کنار دیوار و حاشیه جاده و خیابان حرکت نمایند.» [1]
بر این اساس مراجع عظام تقلید در مورد دوچرخه سواری و موتور سواری خانم ها در مجامع عمومی می فرمایند:

سوال: با توجه به موقعيت كنونى كشورمان، لزوم صرفه‌جويى در مصرف بنزين و سهميه‌بندى شدن آن، كمك به پاكيزگى هواى محيط زيست و سلامتى افراد جامعه، نظر خود را در مورد دوچرخه‌سوارى بانوان جهت رفت و آمد به محل كار و… البته با رعايت حجاب اسلامى اعلام فرماييد.
جواب) خانم‌ها بايد از هر كارى كه موجب جلب توجه نامحرم مى‌شود، اجتناب نمايند. [2]

پرسش : دوچرخه سوارى و موتور سوارى خواهران با مانتو در سطح شهر، با توجّه به آثار و تبعات سوء اجتماعى و اخلاقى آن چه حکمی دارد؟
پاسخ : با توجّه به پیامدهاى سوئى که این گونه امور دارد، لازم است از آن پرهیز شود و به وسوسه هایى که این و آن مى کنند توجّه نکنید. [3]

پی‌نوشت:
1). «لَیْسَ لِلنِّسَاءِ مِنْ سَرَوَاتِ‏ الطَّرِیقِ شَیْ‏ءٌ وَ لَکِنَّهَا تَمْشِی فِی جَانِبِ الْحَائِطِ وَ الطَّرِیقِ»، کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق،  ج 5، ص 518.
2). آیت الله خامنه‌ای، استفتائات، ارتباط با نامحرم.
3). آیت الله مکارم شیرازی، استفتائات، ورزش بانوان، حکم دوچرخه و موتور سواری بانوان. (کدمطلب:260100)

سوال: کسی که نذر با صیغه شرعی نموده است مانند صلوات، روزه یا پول؛ آیا می تواند از دیگران برای به جا آوردن آن کمک بگیرد؟

پاسخ:
مقام معظم رهبری: تابع چگونگی نذرمی باشد، اگر صيغه مخصوص نذر را ـ كه در رساله‌هاى عمليه ذكر شده است ـ نخوانده، عمل به آن لازم نيست و مى‌تواند تغيير دهيد و از ديگران كمك بخواهيد ولى چنانچه صيغه نذر را خوانده باشيد، بايد بر طبق آن عمل كنيد. [1]
آیت الله مکارم: در موارد ذکر شده شخصی که نذر کرده، باید خودش به نذرش عمل نماید و دیگران نمی توانند به او یاری رسانند. [2]
آیت الله سیستانی: اگر نحوه نذر کردن چنین بوده که فلان مقدار صلوات می فرستم باید همه را خود بگوید. می توانند به او هدیه کنند که نذر خود را ادا کند. [3]
آیت الله شبیری زنجانی: در هر سه مورد اگر منظورش از نذر این بوده که خودش این امور را انجام دهد نمی تواند از دیگری کمک بگیرد اما اگر نذر کرده منذور را محقق سازد هر چند با کمک دیگری، می تواند از دیگران کمک بگیرد. [4]
آیت الله وحید: خیر، نمی تواند از دیگران کمک بگیرد. می تواند مالی به او ببخشد تا نذر کننده با مالِ بخشیده شده به نذرش وفاء نماید. [5]
آیت الله فاضل: اگر با صیغه شرعی نذر کرده که خودش انجام دهد، نمی‌تواند از دیگران کمک بگیرد. اگر نذر مالی کرده باشد، باید خودش از مال خود همان مقدار مال را به مصرف نذر برساند و اگر دیگران مال را به او ببخشند و او بعد از گرفتن مال بخشش، به عنوان نذر ادا کند صحیح است، هم چنین اگر خودش به مقدار مالی که نذر کرده برای نذر بدهد، دیگران بخواهد در نذر با او شریک شود و پول بدهند، اشکال ندارد. [6]

—————-
پی نوشت:
[1]. استفتاء اینترنتی پایگاه اطلاع رسانی آیت الله خامنه ای، شماره استفتاء: 55581784882afb6d0d05bda9ad054ad3.
[2]. استفتاء اينترنتی پايگاه اطلاع رسانی حضرت آيت الله مکارم، کد رهگیری: 9505270128.
[3]. استفتاء اينترنتی پايگاه اطلاع رسانی حضرت آيت الله سیستانی، کد استفتا: 525107.
​​​​​[4]. استفتاء اينترنتی پايگاه اطلاع رسانی حضرت آيت الله شبیری زنجانی، شماره سوال: 32860.
​​​​​[5]. استفتاء اينترنتی پايگاه اطلاع رسانی حضرت آيت الله وحید.
[6]. استفتاء اينترنتی پايگاه اطلاع رسانی حضرت آيت الله فاضل لنکرانی، کد رهگیری: 9501659.

مقام معظم رهبری: دست موجود را بر زمین زده تمام پیشانی را مسح کند و سپس پشت همان دست را روی زمین مى کشد. و احتیاط مستحب در آنست که شخص دیگرى نیز دستش را بر زمین زده و پشت دست این فرد را مسح کند. [1]
آیت الله مکارم: دست سالم را روى خاک مى زند و با آن صورت را مسح مى کند و سپس پشت دست را به روى خاک مسح مى کند. [2]
آیت الله سیستانی: با همان دست پيشانى را مسح كند و پشت دست را بر زمين بكشد البته اين در صورتى است كه نتواند وضو بگيرد وگرنه با يك دست وضو نيز ممكن است. [3]
آیت الله فاضل: كسى است كه يك دست او قطع شده با دست سالم به زمین بزند و پیشانی را مسح کند وسپس پشت دست سالم را به زمین بکشد صحیح است و اگر دست از مچ قطع شده و ذراع (ساعد) باقی باشد احتياط كامل استحبابى در اين است كه علاوه بر اين با دست سالم و ذراع دست ديگر به زمين زده و با هر دو پيشانى رامسح كند و بعد اگر دست راست سالم است، پشت دست سالم را به زمين بكشد و ذراع دست ديگر را به زمين زده و با آن پشت دست راست را مسح كند و بعد با دست راست پشت ذراع دست ديگر را مسح كند و اگر دست چپ سالم است اول با دست چپ، پشت ذراع دست راست را مسح كند و بعد پشت دست چپ را به زمين بكشد و بعد با ذراع دست راست پشت دست چپ را مسح كند. [4]

—————-
پی نوشت:
[1]. استفتاء اینترنتی پایگاه اطلاع رسانی آیت الله خامنه ای، شماره استفتاء: UqZGfVmAjRQ.
[2]. استفتاء اينترنتی پايگاه اطلاع رسانی حضرت آيت الله مکارم، کد رهگیری: 9509070076.
[3]. استفتاء اينترنتی پايگاه اطلاع رسانی حضرت آيت الله سیستانی، کد استفتاء: 556117.
[4]. استفتاء اينترنتی پايگاه اطلاع رسانی حضرت آيت الله فاضل لنکرانی، کد رهگیری: 9502690 .

 سوال:آیا پوشاندن پا از نگاه نامحرم برای خانم‌ها واجب است یا خیر؟ و حکم پوشش پا برای خانم‌ها در هنگام نماز در صورتی که نامحرم در آنجا نباشد چیست؟
✅پاسخ توسط حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین فلاح‌زاده -عضو دفتر استفتائات حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای :
خانم‌ها در مقابل نامحرم باید پاها را بپوشانند؛ تنها دو موضع برای پوشش خانم‌ها در حضور نامحرم استثنا شده است: «گردی صورت و دست‌ها تا مچ» البته به شرط اینکه آرایش و زیوری که جلب توجه کند و چشمگیر باشد نداشته باشند.

اما در نماز سه موضع استثنا شده که پوشاندن آن واجب نیست؛ «گردی صورت» به مقداری که در وضو شسته می‌شود، «دست‌ها تا مچ» و «پاها تا مچ، به شرط اینکه نامحرمی نباشد».
 esteftaate_rahbar@ کانال استفتائات رهبر

سوال: آیا پدر یا جد پدری می توانند برای محرم شدن یک یا دو ساعته پسر و دختر نابالغ خود را به عقد فردی در بیاورند؟

پاسخ:
آیات عظام: امام، سیستانی و صافی: می توانند چنین کاری را بکنند به شرطی که آن عقد برای دختر مفسده نداشته باشد.
آیات عظام: فاضل، خویی و تبریزی: به شرطی که آن عقد برای دختر مصلحت داشته باشد.
آیت الله مکارم: بنابر احتیاط واجب هم خالی از مفسده و هم دارای مصلحت برای هر دو باشد.
نکته: اگر پسر نابالغ (آیت الله سیستانی: و دختر نابالغ) قابلیت استمتاع را نداشته باشند بنابر احتیاط واجب، عقد صحیح نیست. (آیات عظام: سیستانی، خویی، تبریزی و مکارم)
راه حل: این دختر یک ساله را مثلا ده ساله برای خود عقد کنند، که تا آن زمان قابل استمتاع باشد و بعد، بقیه مدت را مرد می بخشد.

——————
منبع: توضیح المسائل مراجع، م 2429؛ منهاج الصالحین آیات عظام: خویی و وحید، ج 3، م 1316؛ تحریر الوسیله، القول فی المصاهره و ما یلحق بها، م 2.

سوال (1): در چه مواردى بطلان اعتكاف موجب كفاره هم می ‏شود؟
پاسخ: همه مراجع: اگر اعتكاف را با آميزش (جماع) باطل كند، كفاره واجب است و در ساير محرمات كفاره نيست؛ هر چند پرداخت آن احتياط مستحب است.

………………………………………….
 پرسش (2): كفاره اعتكاف چقدر است؟
پاسخ: همه مراجع: كفاره بطلان اعتكاف، مانند كفاره روزه ماه رمضان است؛ يعنى، بايد دو  ماه روزه بگيرد و يا به 60 مسكين، طعام دهد.

—————–
منبع: امام، نورى، فاضل، مكارم، تعليقات على العروة، ج 1، احكام الاعتكاف، م 9؛ بهجت، وسيلة النجاة، ج 1، م 1211؛ صافى، هدايه‏ العباد، ج 1، م 1426؛ تبريزى، وحيد و سيستانى، منهاج‏ الصالحين، م 1084.

سوال: آیا ارتکاب هر يك از مبطلات اعتكاف در روز سوم، كفاره دارد؟

 همه مراجع (به جز سيستانى): كسى كه عمداً و بدون عذر، اعتكاف مستحبى خود را در روز سوم مى‏ شكند، در صورتى كه اعتكاف را به غيرجماع به هم بزند كفاره ندارد ولى واجب است قضاى اعتكاف را انجام دهد. و نسبت به جماع، در اعتكاف واجب هر چند جماع، در شب باشد كفّاره واجب مى ‏شود و در اعتكاف مستحبّ اگر بعد از تكميل دو روز باشد، بنابر احتياط كفّاره دارد.[1]

آيه‏ اللّه‏ سيستانى: اگر شخص معتكف اعتكافش را به وسيله ارتكاب يكى از مُفسدات، باطل كند، اگر اعتكاف واجبِ معين باشد، بنا بر احتياط واجب، بايد اعتكاف را قضاء كند و اگر در اعتكاف مستحب باشد و بعد از اتمام روز دوّم اعتكاف را باطل كند، بنا بر احتياط وجوبى اعتكاف را قضاء كند و اگر قبل از اتمام روز دوم، اعتكاف مستحب را باطل كند، چيزى بر عهده او نيست و قضاء ندارد.[2]

——————–
پی نوشت:
[1]. امام، تحريرالوسليه، كتاب صوم، شروط اعتكاف؛ نورى، استفتاآت، ج 2، س 294 و 295؛ صافى، سايت، احكام اعتكاف.
[2]. سيستانى، رساله جديد، م 1741.

سوال (1): اگر كسى از روى فراموشى از اعتكاف خارج شود، چه حكمى دارد؟

پاسخ:
آيات عظام امام، بهجت، فاضل و نورى: اعتكافش باطل نمى‏ شود. [1]
آيات عظام تبريزى و سيستانى: اعتكافش باطل مى‏ شود. [2]
آيات عظام صافى، مكارم و وحيد: بنابر احتياط واجب باطل مى‏ شود. [3]
تبصره: چنانچه خروج از اعتكاف به حدى طولانى شود كه از صورت اعتكاف خارج گردد، اعتكاف باطل مى ‏شود.
…………………………………….

 سوال (2): اگر كسى به جهت ندانستن مسئله از اعتكاف خارج شود، آيا اعتكافش باطل مى ‏شود؟

پاسخ: همه مراجع: آرى، اعتكافش باطل مى‏ شود. [4]

———————
پی نوشت:
[1]. امام، فاضل، نورى، تعليقات على العروة، ج 2 الاعتكاف؛ بهجت،وسيله‏ النجاة، ج 1، م 1194.
[2]. سيستانى، تبريزى، منهاج ‏الصالحين، الاعتكاف، السادس.
[3]. صافى، هدايه‏ العباد، ج 1، م1402؛ مكارم، تعليقات على العروة، ج 2، الاعتكاف ؛ وحيد، منهاج‏ الصالحين، الاعتكاف، م 1077.
[4]. العروة الوثقى، ج 2 الاعتكاف، الثامن.(احکام اعتکاف/ پرسمان)

سوال: آیا انجام مراسم روز سیزدهم فروردین (سیزده بدر) اشکال دارد؟

پاسخ:
آیت الله خامنه ای: فی نفسه حرام نیست؛ هر چند چنین چیزی مبنای شرعی ندارد.[1]
آیت الله مکارم: سیزده بدر ریشه شرعی ندارد و از خرافات است ولی تفریح سالم و خالی از گناه بدون اعتقاد به نحس بودن سیزده اشکالی ندارد.[2]

——————
پی نوشت:
[1]. سایت حضرت آیت الله خامنه ای.
[2]. سایت حضرت آیت الله مکارم